İçeriğe geç

Anayasanın 91 maddesi nedir ?

Anayasanın 91. Maddesi Nedir? Dün KHK, Bugün Kararname: Değişimin Eşiğinde Bir Hukuk Yolculuğu

Bir akşamüstü, çaylar taze, sohbet koyu… “Anayasanın 91. maddesi nedir?” diye bir soru geliyor ve masadaki herkes birbirine bakıyor. Hukukla ilgilenenler “eski KHK rejimi” diyor, gündemi takip edenler “o madde artık yok” diye ekliyor. Ben de tam bu ikisinin arasına dalıp, tarihten bugüne uzanan bu serüveni, sakin ama tutkuyla anlatmak istiyorum: 91. madde neydi, bugün yerini ne aldı, yarın bizi ne bekliyor?

Hızlı Cevap: 91. Madde Mülga (Yürürlükten Kaldırıldı)

Bugünkü metinde 91. madde başlığının karşısında kocaman bir not görürüz: “Mülga: 21/1/2017-6771/16 md.” Yani 2017’de kabul edilen anayasa değişikliğiyle 91. madde yürürlükten kaldırıldı. Artık Anayasa’nın güncel halinde 91, kanun hükmünde kararnamelere yetki verilmesini düzenleyen bir madde olarak yer almıyor. :contentReference[oaicite:0]{index=0}

Kökenler: 91. Madde Eskiden Ne Söylüyordu?

91. madde, 1982 Anayasası düzeninde TBMM’nin Bakanlar Kuruluna “kanun hükmünde kararname (KHK) çıkarma” yetkisi vermesini konu ediyordu. KHK’lar, bir “yetki kanunu”na dayanır; belirli alan ve süreyle sınırlı olur; temel hak ve hürriyetler gibi çekirdek sahalarda ise olağan dönemde düzenleme yapılamazdı. Bu çerçeve, akademik çalışmalarda ve AYM’nin içtihatlarında ayrıntılı biçimde anlatıldı; bugün hukuki literatürde “eski KHK rejimi” olarak anılıyor. :contentReference[oaicite:1]{index=1}

2017 Dönüşümü: Neden Kaldırıldı, Yerine Ne Geldi?

2017 anayasa değişikliğiyle hükümet sistemi dönüştürüldü; Bakanlar Kurulu ve olağan dönem KHK’ları sistemden çıkarıldı. Bu değişimle birlikte, yürütmenin düzenleme alanında Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kurumu ihdas edildi ve sınırları Anayasa’nın 104. maddesinde çizildi. Böylece “KHK yetkisi”nin yerini “CB kararnamesi çıkarma yetkisi” aldı. :contentReference[oaicite:2]{index=2}

Bugünün Rejimi: Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (CBK) Neyi Yapabilir, Neyi Yapamaz?

CBK rejiminin kırmızı çizgileri net: (i) Temel hak ve hürriyetler ile siyasi hak ve ödevler CBK ile düzenlenemez; (ii) Anayasada münhasıran kanunla düzenleneceği belirtilen konularda CBK çıkarılamaz; (iii) Kanunda açıkça düzenlenen bir konuda da CBK’ya gidilemez. Üstelik CBK ile kanun çatışırsa kanun üstün gelir; Meclis aynı konuda kanun çıkarırsa CBK kendiliğinden hükümsüz hale düşer. Bu dört ilke, yürütmenin düzenleme alanını çerçeveler ve yasamanın üstün konumunu korur. :contentReference[oaicite:3]{index=3}

OHAL Boyutu: “Kanun Hükmünde” CBK’lar ve Meclis Denetimi

Olağanüstü hâl ilan edildiğinde (savaş, ağır salgın, ağır ekonomik bunalım vb.), Cumhurbaşkanı OHAL’in gerekli kıldığı konularda CBK çıkarabilir. Bu kararname kanun hükmündedir, Resmî Gazete’de yayımlandığı gün Meclis onayına sunulur ve savaş/mücbir sebep hariç üç ay içinde Mecliste görüşülmezse kendiliğinden yürürlükten kalkar. Böylece kriz anlarında hızlı hareket edilirken, demokratik denge de korunur. :contentReference[oaicite:4]{index=4}

Günümüzdeki Yansımalar: Hız–Esneklik ile Hukuki Güvence Arasında İnce Ayar

Eski 91’in kaldırılması ve CBK rejiminin gelmesi, pratikte iki sonuç üretti: Birincisi, yürütme idarenin teşkilatlanması ve yürütme yetkisine ilişkin teknik başlıklarda daha hızlı düzenleme yapabiliyor. İkincisi, temel hak alanları ile kanunla düzenlenmesi gereken sahalarda TBMM’nin belirleyici rolü güçlendiriliyor; CBK’ya gidemeyeceğiniz geniş bir alan var. Bu ikili yapı, bir yandan yönetimde çevikliği artırırken, diğer yandan normlar hiyerarşisini –özellikle kanunun üstünlüğünü– diri tutuyor. :contentReference[oaicite:5]{index=5}

Beklenmedik Bağlar: Teknoloji Politikası, İklim ve Şehir Yaşamı

“91. madde mülga” gibi teknik bir cümle kulağa uzak gelebilir; ama etkisi gündelik hayatın merkezinde. Dijital devlet uygulamaları, kamu veri mimarisi, siber güvenlik gibi hız gerektiren dosyalar CBK ile çabuk düzenlenebilirken; kişisel verilerin korunması, ifade özgürlüğü gibi hak alanları kanunla şekillenmek zorunda. İklim politikası ve afet yönetimi (örneğin OHAL gerektiren büyük afetler) hız–güvence dengesinin en somut sınavlarını veriyor. Şehircilikte de idarenin örgütlenmesi CBK ile ayarlanabilir; fakat mülkiyet ve temel haklara dokunan esaslı düzenlemelerde Meclis devreye girmek zorunda. Böylece “hız”ın yanında “hesap verebilirlik” ve “meşruiyet” çıpası korunuyor. :contentReference[oaicite:6]{index=6}

Yarın: Yapay Zekâ Çağında Yasama–Yürütme Dengesini Kim Ayarlar?

Önümüzde yapay zekâ destekli kamu kararları, kritik altyapı güvenliği ve dijital egemenlik gibi yeni sınavlar var. CBK’lar, yürütmenin operasyonel reflekslerini güçlendirebilir; ama birey–toplum dengesi, veri hakları ve siyasal katılım gibi çekirdek alanlar kanunla çizilmeye devam edecek. Bu tablo, eski 91’in tarih olduğu; fakat “hız + denge + denetim” üçlüsünün hâlâ Anayasa’nın kalbinde olduğu anlamına geliyor. :contentReference[oaicite:7]{index=7}

Özetle: 91. Madde Artık Yok; Esas Olan, Kanunun Üstünlüğü ve Meclisin Rolü

Anayasanın 91. maddesi nedir?” sorusunun bugünkü cevabı: Mülga. Eski KHK mimarisi kapandı; yerini Cumhurbaşkanlığı kararnameleri aldı. CBK’ların sınırları Anayasa’da çizildi; kanunla düzenlenecek konular ve temel haklar CBK’nın dışındadır; çakışmada kanun üstün gelir. OHAL’de ise “kanun hükmünde” CBK’lar hız sağlar; ancak Meclis denetimiyle dengelenir. Bu yeni denge, hem etkin yönetimi hem de hukuki güvenceyi birlikte mümkün kılmayı hedefler. :contentReference[oaicite:8]{index=8}

Tartışmayı Ateşleyen Sorular

  • CBK’ların hız avantajı ile Meclis’in demokratik meşruiyeti arasında sizce ideal denge nerede kurulmalı?
  • OHAL’de “kanun hükmünde” CBK’lara getirilen üç aylık görüşme şartı pratikte yeterli denetim sağlıyor mu?
  • Dijital çağın hak problemlerinde (yapay zekâ kararları, veri koruma vb.) hangi alanlar mutlaka kanunla düzenlenmeli?

::contentReference[oaicite:9]{index=9}

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

şişli escort
Sitemap
vd.casinoprop money